Ο τρόπος που ο κάθε γονιός διαπαιδαγωγεί το παιδί του είναι συνήθως αυτός με τον οποίο ο ίδιος διαπαιδαγωγήθηκε από τον δικό του γονέα. Υπάρχουν δηλαδή γενεαλογικά μοτίβα συμπεριφοράς τα οποία ασυναίσθητα χρησιμοποιούνται για να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας. Εάν κάποιος γονέας θέλει να αλλάξει το ευρύτερο γονεϊκό στυλ ανατροφής και διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιεί, αυτό δεν είναι ακατόρθωτο, χρειάζεται όμως εξάσκηση και συνειδητή προσπάθεια. Τα γονεϊκά στυλ ανατροφής είναι τόσο σημαντικά στη ζωή του παιδιού επειδή όπως έχουν ανακαλύψει οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι επηρεάζουν τα παιδιά για πολλά χρόνια μετά το τέλος της παιδικής τους ηλικίας σε πολλούς τομείς της ζωής τους (Baumrind, 1960). Για να ανακαλύψουμε όμως το δικό μας στυλ γονεϊκότητας και ενδεχομένως να το αλλάξουμε πρέπει πρώτα να δούμε πως δομείται και τι αντίκτυπο έχει στο παιδί.
Αυταρχικό στυλ Διαπαιδαγώγησης και Ανατροφής (Authoritarian Parenting):
Το αυταρχικό στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής είναι αυτό ακριβώς που φανταζόμαστε από το όνομά του. Βάση αυτού, οι γονείς είναι αυτοί που βάζουν όλους τους κανόνες στο σπίτι και τα παιδιά πρέπει να ακολουθούν υποτακτικά. Η αποτυχία τήρησης τους συνήθως οδηγεί στην τιμωρία. Ένα σύνηθες χαρακτηριστικό των αυταρχικών γονέων είναι ότι η λογική πίσω από τις πράξεις τους, τις συνέπειες, τους κανόνες και τις τιμωρίες δεν εξηγείται στα παιδιά, αντίθετα σε οποιαδήποτε ερώτηση ή αμφισβήτηση απαντούν απλά «γιατί το είπα εγώ». Οι γονείς αυτοί παρουσιάζουν χαμηλή ευελιξία και κατανόηση προς το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και τις δυνατότητες που έχει βάση αυτού και παρουσιάζουν υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες. Περιμένουν από αυτά να συμπεριφέρονται εξαιρετικά και να μην κάνουν λάθη. Επιπλέον, οι γονείς αυτοί συχνά περιγράφονται από τα παιδιά τους ως τυραννικοί και δικτατορικοί, παρεμβατικοί και εμμονικοί. Το αντίκτυπο που έχει αυτό το στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής στα παιδιά είναι πως ενδέχεται να τα οδηγήσει σε παραβατική συμπεριφορά στην εφηβεία, να τα κάνει μεν ικανά αλλά υποτακτικά στην ενήλικη ζωή τους με αδυναμία να διεκδικήσουν και να αντιταχθούν στην εξουσία όσο άδικη ή καταπιεστική και να είναι αυτή και συνήθως τα παιδιά που έχουν αυτή την ανατροφή δηλώνουν σε έρευνες χαμηλότερη ευτυχία, κοινωνική επάρκεια, και αυτοεκτίμηση στην ενήλικη ζωή. Αυτού του είδους η ανατροφή ενδεχομένως να δημιουργήσει έναν μη ασφαλή τύπου δεσμό, όπως συζητήσαμε σε προηγούμενο άρθρο.
Επιτρεπτικό στυλ Διαπαιδαγώγησης και Ανατροφής (Permissive Parenting):
Στο αντίθετο άκρο από αυτό του αυταρχικού γονέα είναι ο επιτρεπτικός γονέας. Οι γονείς αυτοί έχουν πολύ λίγες απαιτήσεις από τα παιδιά τους και σπάνια χρησιμοποιούν εργαλεία διαπαιδαγώγησης και πειθαρχίας, επειδή έχουν χαμηλές προσδοκίες σχετικά με την ωριμότητα και τον αυτοέλεγχο τους και τα υποτιμούν. Οι επιτρεπτικοί γονείς συχνά υποτιμούν τις δικές τους ανάγκες και τις παραγκωνίζουν σχεδόν πάντα προς χάριν των αναγκών των παιδιών τους, ενώ αποφεύγουν να δώσουν συμβουλές και κανόνες στα παιδιά. Επίσης, είναι γενικά στοργικοί και επικοινωνιακοί με τα παιδιά τους, συχνά υιοθετώντας το ρόλο περισσότερο του φίλου παρά του γονιού. Η ανατροφή αυτή συνήθως δημιουργεί αμφιθυμικό ή αποδιοργανωμένο τύπου δεσμό και προσκόλληση μεταξύ παιδιού και γονέα. Με αυτό το στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής παρατηρούμε παιδιά που έχουν χαμηλό αυτοέλεγχο και δεν γνωρίζουν τα όρια και τον εαυτό τους, ενώ συχνά αντιμετωπίζουν θέματα με την εξουσία και τις σχολικές επιδόσεις.
Αδιάφορο στυλ Διαπαιδαγώγησης και Ανατροφής (Uninvolved Parenting):
Το αδιάφορο στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής μοιάζει αρκετά με το προηγούμενο, διότι οι απαιτήσεις προς το παιδί είναι και πάλι πολύ λίγες, όμως αντί να επιτρέπονται τα πάντα στο παιδί δίχως κανένα κανόνα αυτή τη φορά ο γονέας έχει και λίγες απαιτήσεις και χαμηλή ανταπόκριση προς το παιδί του και τις ανάγκες του αλλά και ελάχιστη επικοινωνία μαζί του. Δηλαδή συναισθηματικά και κοινωνικά ο γονέας αυτός είναι απών. Οι γονείς που εφαρμόζουν αυτό το στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής εκπληρώνουν μεν τις βασικές ανάγκες του παιδιού για φαγητό, υλικά αγαθά και υπηρεσίες, όμως θα προσφέρουν λίγη έως καθόλου υποστήριξη, δομή και κανόνες. Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτοί οι γονείς ενδεχομένως και να παραμελήσουν ή να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με ένα τέτοιο στυλ ανατροφής συνήθως παρουσιάζουν χαμηλό αυτοέλεγχο και αυτοεκτίμηση, αναπτύσσονται πιο αργά (γνωστικά, κοινωνικά αλλά και σωματικά) και είναι λιγότερο ικανά σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.
Δημοκρατικό στυλ Διαπαιδαγώγησης και Ανατροφής (Authoritative Parenting):
Το τελευταίο και αποδεδειγμένα ιδανικότερο στυλ διαπαιδαγώγησης και ανατροφής είναι το δημοκρατικό. Οι γονείς που μεγαλώνουν παιδιά με αυτό τον τρόπο δίνουν κατευθυντήριες γραμμές και κανόνες (κυρίως σε θέματα που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια), επιτρέπουν στα παιδιά να αποφασίζουν για σημαντικά για εκείνα θέματα (πχ για τον τρόπο με τον οποίο θα διακοσμήσουν το ιδιωτικό τους δωμάτιο) και για όλα τα υπόλοιπα βρίσκουν λύσεις μαζί με τα παιδιά τους και καλύπτουν τόσο τις δικές τους ανάγκες όσο και των παιδιών τους με δίκαιο και ισότιμο τρόπο. Οι δημοκρατικοί γονείς είναι επιπλέον ευέλικτοι και πρόθυμοι να ακούσουν ερωτήσεις και εξηγούν τις ανησυχίες και το σκεπτικό τους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να τους ακούν όχι γιατί φοβούνται την τιμωρία (που θα μπορούσαν να έχουν με αυταρχικούς γονείς), αλλά επειδή καλύπτεται η δική τους εσωτερική αίσθηση του τι είναι σωστό και τι λάθος. Οι δημοκρατικοί γονείς δεν φοβούνται να παραδεχθούν το λάθος τους και να ζητήσουν συγνώμη, ενώ συνήθως ακολουθούν τις αρχές της «θετικής διαπαιδαγώγησης», παρέχοντας ζεστασιά, υποστήριξη και αποδοχή στα παιδιά τους. Εάν αυτή η μέθοδος ανατροφής χρησιμοποιείται από νωρίς είναι πολύ πιθανό να έχουμε και παιδιά με ασφαλή τύπου δεσμό. Τέλος, ακριβώς επειδή οι γονείς αυτοί γνωρίζουν πως η δική τους συμπεριφορά έχει αντίκτυπο στα πρότυπα που διαμορφώνουν τα παιδιά, είναι δυναμικοί αλλά όχι περιοριστικοί με αποτέλεσμα τα παιδιά να αναπτύσσουν υπευθυνότητα, αυτονομία, σεβασμό και κριτική σκέψη στην ενήλικη ζωή τους.
Τα είδη γονεϊκής ανατροφής και διαπαιδαγώγησης είναι «κληρονομικά» και τα περνάμε από γενιά σε γενιά στα παιδιά και τα εγγόνια μας, μαζί με διαφορετικά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά, ανάλογα με το στυλ που χρησιμοποιούμε πιο πολύ. Επιπλέον, τα διαφορετικά αυτά είδη ανατροφής και διαπαιδαγώγησης σχετίζονται και με τους διαφορετικούς τύπους δεσμού και προσκόλλησης που είδαμε σε προηγούμενο άρθρο.
Είναι φυσικό κάποιος γονέας να πει «δεν γίνεται να αλλάξεις το πως είσαι!» ή «αυτά είναι πολύ εξιδανικευμένα, δεν έχεις δει τα δικά μου παιδιά», ωστόσο δεν θα λέγαμε ποτέ το ίδιο για άλλες δεξιότητες πέρα από την γονεϊκότητα, όπως η οδήγηση ή μία ξένη γλώσσα, θα λέγαμε απλώς «χρειάζομαι χρόνο και εξάσκηση για να δω αλλαγή». Είναι λοιπόν στο χέρι μας να αλλάξουμε αυτή την προσέγγιση στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας και να βρούμε εργαλεία για να εμπλουτίσουμε την φαρέτρα των δεξιοτήτων μας, έτσι ώστε και εμείς και αυτά να είμαστε πλήρεις και να καλλιεργηθεί μια ζεστή και θετική σχέση.
コメント